Jack Smith, prokurori special i ngarkuar për të vendosur nëse do të ndjekë penalisht Donald Trump-in, ka përvojë në ndjekjen e ish-presidentëve.
Që kur Departamenti i Drejtësisë i SHBA-së emëroi Smithin si këshilltarin special të besuar që hetonte ish-Presidentin Donald Trump muajin e kaluar, ka pasur dhjetëra profile lajmesh që fokusohen në kohën e tij si prokuror vendas që hetonte korrupsionin publik. Madje disa e kanë identifikuar gabim gjykatën ndërkombëtare ku ai shërbeu. Por kjo është vështrimi i parë gjithëpërfshirës se çfarë saktësisht arriti ai gjatë një detyrë speciale jashtë vendit në Evropë, ku ai rrëzoi presidentin në detyrë të Kosovës—dhe fitoi kredencialet për të synuar një amerikan, shkruan Daily Beast.
“Nuk është se ky është rodeo i tij i parë,” tha David Schëwendiman, i cili udhëhoqi hetimin për Kosovën derisa Smith e mori përsipër. “Kjo ka pasoja të mëdha politike. Duhet guxim. Jack duhet të vendosë nëse ai do të padisë një ish-president të Shteteve të Bashkuara. Por të njëjtën gjë ka bërë edhe kur është fjala për Hashim Thaçin”.
Ish-presidenti i Kosovës mbetet i bllokuar brenda një burgu në qytetin holandez të Hagës. Të kuptuarit se si ai arriti atje ndihmon në kontekstualizimin e trashëgimisë së Smith në zyrën e diskutueshme të prokurorit ndërkombëtar që ai drejtoi deri në muajin e kaluar – dhe aftësinë e tij për t’u përballur me Trump tani.
Ish-presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, i cili dha dorëheqjen dhe u mbajt në paraburgim në një gjykatë për krimet e luftës, doli për herë të parë para Dhomës së Specializuar të Kosovës në Hagë, Holandë, më 9 nëntor 2020.
Tutje gazeta amerikane i cilëson si arritje të jashtëzakonshme detyrat që kreu deri tani Smith:
“Kishin kaluar plot 19 vjet që kur rebelët e UÇK-së gjoja kishin kryer operacione të fshehta mjekësore mbi robërit dhe ende nuk ishte ngritur asnjë aktakuzë. Dëshmitë në Kosovë ishin asgjësuar. Dhe ata pak dëshmitarë të guximshëm për të dalë përpara ishin edhe më të frikësuar, sepse prokurorët ndërkombëtarë kishin dështuar në përmbushjen e premtimeve që kishin dhënë. Deri më tani, veteranët e UÇK-së kishin një ndikim të jashtëzakonshëm në politikën e brendshme. Dhe një udhëheqës drejtor i kohës së luftës, Thaçi, ishte ngritur për t’u bërë kryeministër i Kosovës —duke shpallur zyrtarisht pavarësinë nga Serbia në vitin 2008—dhe duke u bërë përfundimisht president”.
“Represioni serb ishte i tmerrshëm,” tha Williamson për Daily Beast. “UÇK-së iu dha shumë merita nga popullata për daljen dhe luftimin e serbëve. Ata kishin statusin e heroit. Ajo që ndodhi është se Thaçi dhe të tjerët e shfrytëzuan këtë për të avancuar fatet e tyre politike”.
“Smith, i veshur me rroba të purpurta në një zyrë të re në Hagë, tani u përball me një president jashtëzakonisht popullor 1000 milje larg, i cili ndihej i guximshëm nga kredencialet e tij nacionaliste dhe i mbrojtur nga një narrativë mbizotëruese: se çdo sulm ndaj tij ishte një sulm ndaj vetë Kosovës.
“Kjo është një formulë që funksionoi për vite me radhë: “Ky është një sulm ndaj pavarësisë sonë, lirisë sonë”.
Duke u përpjekur ta kolektivizojnë këtë, ata u përpoqën të minojnë procesin gjyqësor,” vuri në dukje Williamson.
Prioriteti i parë i Smith ishte t’i jepte frymë vetë hetimit, tha Williamson, i cili fillimisht rekomandoi prokurorin më të ri për këtë punë.
“Kur Jack hyri, ai me të vërtetë i bëri një ‘përditësim’ gjykatës për të marrë përsëri në bord këta dëshmitarë që kishin kontribuar në procesin më herët. Ai po i shtynte prokurorët e tij që t’i kthenin këta dëshmitarë në grup, “tha Williamson.
Kjo në vetvete ishte një arritje monumentale.
“Kjo nuk është ndryshe nga ndjekjet e krimit të organizuar. Një bos mafioz shumë rrallë e tërheq këmbëzën vetë. Ai urdhëron dikë ta bëjë këtë. Ju duhet të zhvilloni lidhjet midis tërheqësit të këmbëzës dhe shefit të madh që jep urdhrat që kjo të bëhet – ose të krijoni kushtet që kjo të ndodhë, “tha Williamson. “Kjo ishte një fushë ku Jack bëri shumë përparim, duke i mishëruar këto marrëdhënie me strukturat në Kosovë… kush ishte përgjegjës për çfarë.”
Tashmë, zoti Smith ka një pozicion të ri, megjithëse jo domosdoshmërisht punën e ëndërruar, që e vendos atë në epiqendër të dy hetimeve më domethënëse ndër vite të Departamentit të Drejtësisë. Në pozicionin e sapoemëruar si prokuror i posaçëm, zoti Smith do të ketë detyrën e mbikqyrjes së hetimeve për mbajtjen e dokumentave të klasifikuara në Mar-a-Lago, rezidencën në Florida të ish-Presidentit Donald Trump, si dhe disa aspekte të hetimit për përpjekjet për përmbysjen e rezultatit të zgjedhjeve të vitit 2020 të fituara nga demokrati Joe Biden.
Hetimet mbartin ndërlikime të qarta politike, pasi kanë të bëjnë me një ish-president dhe aspirant për president. Madje, kur bëri njoftimin për emërimin të premten, Prokurori i Përgjithshëm Merrick Garland përmendi futjen në garën elektorale këtë javë të zotit Trump, së bashku me synimin e Presidentit Biden për të rikandiduar, si arsyet përse veproi tani për të caktuar zotin Smith.
Prokurorit Smith do t’i duhet të veprojë me shpejtësi për t’u siguruar që puna e tij të përmbyllet përpara afrimit të zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024, duke patur parasysh interesin tradicional të Departamentit të Drejtësisë për të shmangur veprimet që mund të shihen si ndërhyrje në rezultatin e një gare elektorale.
Kolegët e përshkruajnë zotin Smith si një prokuror të apasionuar që punon shumë dhe me shpejtësi, dhe që vepron pa bindje politike, por me këmbëngulje, për çështjet që i caktohen. Ai ka një stil të ngjashëm edhe jashtë gjykatës, si pjesëmarrës në gara atletike dhe maratona në mbarë botën.
“Është një jurist i shkëlqyer dhe një prokuror i shkëlqyer”, thotë Lanny Breuer, që drejtonte divizionin penal në Departmentin e Drejtësisë, ku përfshihet edhe seksioni për integritetin publik, gjatë kohë që u mor në punë zoti Smith. “Nuk është fare politik. Është krejtësisht në qendër”, shton ai.
I diplomuar në Universitetin e Harvardit, zoti Smith ngriti karrierën e tij profesionale në Nju Jork, me çështje si hetimi i oficerëve të policisë që u përfshinë në rrahjen e emigrantit haitian Abner Louima. Gjatë punës në Nju Jork, ai qëndroi gjatë një fundjave të tërë në korridorin e një godine apartamentesh për t’ia arritur të bisedonte me një viktimë të dhunës në familje, që kishte frikë të fliste. Pas një bisede që zoti Smith e përshkroi si “shumë, shumë të gjatë”, gruaja në fjalë arriti përfundimisht të dëshmojë në gjykatë.
Pasi shërbeu për një periudhë si prokuror për krimet e luftës, zoti Smith iu bashkua sërish Departamentit të Drejtësisë për të drejtuar seksionin e integritetit publik. Gjatë asaj periudhe, seksioni bëri hetime domethënëse dhe sfiduese për figura të rëndësishme publike nga të dyja kahet politike.
Në vitin 2015, zoti Smith u bë prokuror federal në Nashville dhe më vonë ishte drejtues në detyrë i kësaj zyre, përpara se t’i drejtohej sektorit privat, dhe më rishtazi, si kryeprokuror për gjykatën speciale në Hagë për të hetuar krimet e luftës në Kosovë.